ขึ้นศาลพระภูมิ จังหวัดลำปาง

ศาลพระภูมิเป็นแท่นบูชาอย่างหนึ่ง สำหรับให้วิญญาณ พระภูมิเจ้าที่ หรือเทวดา ได้อยู่อาศัย พบได้ทั่วไปในประเทศไทย ประเทศลาว และประเทศกัมพูชา มีลักษณะเป็นบ้านหรือวิหารหลังเล็กตั้งอยู่บนเสาเดี่ยวหรือปะรำทำจากปูนหรือ ไม้เป็นต้น ตั้งไว้ในจุดที่เป็นมงคลตามความเชื่อ จุดที่เป็นมงคลนี้ถูกกำหนดโดยพราหมณ์ ซึ่งมักจะอยู่ริมรั้วหรือมุมหนึ่งนอกบ้าน และบ้านหนึ่งก็อาจมีศาลพระภูมิมากกว่าหนึ่งหลัง ศาลพระภูมิมีเสาเดียว มีการตั้งเชิญที่ถูกต้อง ในความเชื่อเรื่องพระภูมิถือว่าจะต้องบวงสรวงท้าวมหาราชทั้งสี่ซึ่งมีหน้าที่ดูแลพื้นที่บนโลกและจะส่งพระภูมิเทวามาอยู่ที่ศาลพระภูมิ ก็จะคุ้มครองดูแลผู้พักอาศัยในบ้าน (ท้าวมหาราชทั้งสี่คือ “ท้าวธตรฐ” มีพวกคนธรรพ์ เป็นบริวาร, ท้าววิรุฬหกะ มีกุมภัณฑเทวดาเป็นบริวาร, “ท้าววิรูปักษ์” มีพวกนาคเป็นบริวาร, “ท้าวเวสวัณหรือท้าวเวสสุวัณ” มีพวกยักษ์ เป็นบริวาร)

 

วิธีสังเกตุศาลทั้งสองชนิดคือ ศาลพระภูมิจะมีความสูงกว่าและมีเสาเดียวขนาดใหญ่ ส่วนศาลเจ้าที่หรือศาลตา-ยายนั้น จะมีสี่เสาขนาดเล็กและมีความสูงที่ต่ำกว่าศาลพระภูมิ และเมื่อเราหันหน้าเข้าหาศาล ศาลพระภูมิต้องอยู่ซ้ายมือและศาลเจ้าที่นั้นจะอยู่ขวามือ ส่วนใครจะตั้งทั้งสองศาลก็ได้ หรือเลือกตั้งเพียงศาลใดศาลหนึ่ง เช่นตั้งเพียงศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่ เพราะจริงๆแล้วทั้งสองศาลก็ล้วนเป็นเหมือนเจ้าที่ ซึ่งคอยดูแลพื้นที่และผู้อาศัยในบ้าน แต่พระภูมินั้นมาจากเทพ จึงมีพลังมากกว่า สังเกตุในการจุดธูป ศาลพระภูมิจะจุดธูปห้าดอก ส่วนศาลเจ้าที่เพียงดอกเดียวหรือสามดอกเท่านั้น

 

ศาลเจ้าที่ ที่มามักจะเป็นวิญญาณที่ปกปักษ์รักษาบ้านเรือนต่าง ๆ เช่น บรรพบุรุษ เจ้าของที่ดิน เจ้าที่เจ้าทาง ลักษณะส่วนใหญ่จะเป็นเรือนไทยจำลองแบบบ้าน มี เสา 4 เสา หรือ 6 เสา การสักการะศาลพระภูมิ ศาลตา-ยาย เป็นการสักการะด้วย พวงมาลัย ดอกไม้ ธูปเทียน และเครื่องสังเวย ให้พระชัยมงคล ในศาลพระภูมิ กับวิญญาณที่สถิตอยู่ในศาลตา-ยาย ซึ่งมักจะทำก่อนพิธีกรรมหรือตามความเชื่อศรัทธาของบ้านนั้นๆ ศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่ เปรียบเหมือนบ้านที่อยู่อาศัย ไม่ควรปล่อยให้ชำรุดแตกหัก เก่านาน รวมทั้งตุ๊กตาตัวแทนพระชัยมงคล ตา-ยาย คนรับใช้ นางรำ ช้างม้า ควรดูแลทำความสะอาดให้สวยงาม จัดหามาเปลี่ยนใหม่ บูชาด้วยธูปเทียนดอกไม้ พวงมาลัย และเครื่องสังเวยตามโอกาสที่ควร